Nguyên nhân kiệt sức do đặt quá nhiều vòng

Thao Phan
May 15
6 min read

Phụ nữ hiện đại có máy giặt, có giúp việc theo giờ, robot lau nhà…Nhưng còn dễ mệt hơn cả mẹ ngày xưa?

Tôi từng thắc mắc như vậy là thấy mình “sai hết sức” khi thường xuyên mệt mỏi và kiệt sức. Vì thế mà, tôi không dám nghỉ ngơi và nhờ người giúp đỡ. Tôi thấy “mình làm gì đã quần quật bằng mẹ đâu”. Tôi cũng thấy mình “làm gì giỏi giang bằng người ta”, mà sơ hở là đòi chữa lành.

Tôi đã tìm thấy câu trả lời cho câu hỏi “tại sao tôi hay mệt mỏi”. Mời bạn theo đọc câu chuyện bên dưới

Phụ nữ và những cái vòng trách nhiệm

Ở Myanma có tộc người thiểu sổ Kayan. Phụ nữ Kayan từ khi lên 5 đã bắt đầu đeo vòng vào cổ. Số lượng vòng tăng lên theo thời gian. Một phụ nữ trưởng thành có thể đeo tới 15 ký vòng trong cổ.

Nguyên nhân kiệt sức ở phụ nữ là họ đeo quá nhiều chiếc vòng — Phụ nữ Kayan và những chiếc vòng làm "dài cổ"

Hình ảnh phụ nữ Kayan với rất nhiều cái vòng trong cổ, khiến tôi nghĩ đến chính mình. Tôi cũng đang đeo ít nhất 5 cái vòng: vòng làm vợ, vòng làm mẹ, vòng làm con dâu, vòng làm con gái, vòng làm một con người thành đạt…Mỗi vai trò tôi gánh vác là một cái vòng tròng vào cổ. Những chiếc vòng là nguyên nhân khiến tôi thường xuyên kiệt sức.

Tôi phải làm việc cật lực từ sáng đến tối, trọn đời, để nuôi dưỡng những cái vòng. Hỏi làm sao mà không kiệt sức?

Phụ nữ hiện đại làm mẹ đeo nhiều chiếc vòng áp lực

Áp lực xã hội – thêm vòng tròng vào cổ

Mặt khác, bé gái Kayan được mẹ đeo vòng từ 5 tuổi. Cứ 4 năm thì tăng thêm lượng vòng. Theo họ, những cái vòng đại diện cho “Phụ nữ tiêu chuẩn” của bộ tộc. Vì thế, phụ nữ muốn được coi là đẹp sẽ đeo vòng cho đến chết. Và họ tự hào về điều đó.

Khi tôi còn là một đứa trẻ, người ta thường nói “Phụ nữ tốt phải biết hi sinh”. Mẹ tôi là một hình tượng như vậy. Và tôi đã bị đặt vào trong cổ cái vòng “phụ nữ tốt phải biết hi sinh” qua những điều họ nói với tôi, qua cách tôi thấy họ sống.

Khi trưởng thành, mạng xã hội vô tình truyền bá: “Phụ nữ hiện đại phải hoàn hảo mọi mặt”. Tôi tin điều này là đẹp đẽ. Tôi tự đeo thêm chiếc vòng này rồi cố trở thành: một người vợ đảm, một người mẹ giỏi, một con gái hiếu thảo, một con dâu khéo léo, một người giỏi giang của xã hội.

“Phụ nữ hiện đại phải hoàn hảo mọi mặt” là một nguyên nhân gây kiệt sức

Như vậy, ngoài 5 cái vòng trách nhiệm, cổ tôi có thêm vòng “Phụ nữ hiện đại phải hoàn hảo mọi mặt”. Chiếc vòng áp lực vì so sánh với phụ nữ khác cũng là một nguyên nhân gây ra sự kiệt sức. Tôi tưởng tượng cổ mình đang đeo một khối nặng không thua gì 15 ký vòng của phụ nữ Kayan khi trưởng thành. Hỏi làm sao mà không kiệt sức?

Tại sao mẹ tôi chẳng bao giờ kiệt sức?

Tôi lại tiếp tục hỏi và tự mình tìm ra câu trả lời qua câu chuyện phụ nữ Kayan và những cái vòng.

Những cái vòng khiến xương đòn của phụ nữ Kayan biến dạng. Vùng da cổ thường bị thương và mỏng hơn vùng da khác. Nhưng việc gỡ bỏ cái vòng còn đáng sợ hơn. Nó đồng nghĩa với việc: họ là phụ nữ xấu, và sẽ bị bộ tộc tẩy chay. Thành ra, người ta thà sống cùng thương tổn đến chết còn hơn gỡ vòng ra trị liệu.

Tôi thấy mẹ mình cũng giống họ. Dù tâm hồn bà mang nhiều tổn thương do kiệt sức, nhưng nhất quyết không chịu buông bỏ để trị liệu. Bà bị tư tưởng “phụ nữ tốt phải biết hi sinh” chi phối mạnh đến mức: cảm thấy mất an toàn khi gỡ bỏ dù vết thương nhiễm trùng trầm trọng.

Tổn thương có biến mất sau cái chết?

Câu trả lời là không. Tổn thương ấy đã truyền lại cho con gái của bà – là tôi. Người tiếp tục cố chấp níu giữ những cái vòng trong cổ khi vết thương bên dưới đã lở loét. Bằng chứng là: tôi thấy mình sai khi nghỉ ngơi, hay thấy mình không xứng đáng khi chi tiêu cho bản thân.

Nhìn nhận đúng về Kiệt sức

Tôi không muốn tổn thương này bị di truyền sang con gái mình. Tôi lại tự tìm kiếm câu trả lời. Chấp nhận định kiến sai là một điều khó khăn. Vượt qua định kiến và tự mình tháo bỏ những cái vòng, khó như một cuộc cách mạng. Nhưng tôi chẳng thể sống tốt hơn nếu không thừa nhận những cái vòng ở trong cổ và vết thương đang rỉ máu.

Tôi đã phải học nói với chính mình: “Tôi kiệt sức vì quá nhiều trách nhiệm và áp lực xã hội. Tôi cần phải dừng lại, xả vai, trị liệu vết thương trước khi nó lây sang con mình”.

Trị liệu và Hồi phục

Với thương tích mà chiếc vòng để lại, chính phủ Myanma kêu gọi và cho phép phụ nữ Kayan được tháo vòng để điều trị, hoặc không cần đeo vòng nếu thấy không muốn. Họ nỗ lực truyền thông và khuyến khích phụ nữ Kayan can đảm.

Xã hội hiện đại đã ủng hộ phụ nữ gỡ bỏ bớt những cái vòng như chính phủ Myanma. Nếu chấp nhận và trị liệu đúng cách, chúng ta hoàn toàn có thể chữa lành tổn thương trước khi nó di truyền sang thế hệ khác.

Tôi biết rất khó để chấp nhận nghỉ ngơi vì cơ thể đánh đồng “nghỉ ngơi” là “phụ nữ chưa đủ tốt”. Nhưng tôi đã quyết tâm củng cố niềm tin mới là “Tôi không sai khi thấy mình mệt mỏi” và “Tôi cần nghỉ ngơi mới đủ sức đi tiếp”. Và tôi học cách ghi nhận bản thân để thấy mình xứng đáng. Tôi từng viết trong nhật ký ghi nhận của mình:

- Tôi đã làm việc chăm chỉ suốt 6 ngày qua. Tôi cần một ngày cho chính mình. Ngày mà tôi không đeo chiếc vòng nào trên cổ cả.

- Tôi cần tự thưởng cho bản thân sau một năm phấn đấu không ngừng. Phần tự thưởng tương đương với phần những người khác, chứ không phải phần còn lại sau cùng.

- Dù không giàu có, con chỉ học trường công, nhưng tôi đã cố gắng để con được an toàn và đủ đầy. Tôi tự hào về điều đó.

- Tôi đang làm rất tốt. Nhưng cái vòng so sánh và hoàn hảo đang làm tôi đau. Tôi sẽ gỡ bỏ nó ra, và dành thời gian trị liệu bằng 10 phút ghi nhớ vào buổi tối.

Bằng cách tự ghi nhận một cách công bằng, tôi dần dần dễ dàng chìm vào giấc ngủ ngon mỗi đêm , dần dần dễ dàng tận hưởng cốc cà phê một mình, hay cho phép bản thân mua một chiếc váy đẹp.

Sống hạnh phúc hơn

Ngày nay, ở Kayan, đeo vòng là tự nguyên. Dù không còn bắt buộc, phần lớn phụ nữ Kayan vẫn đeo vòng vì họ xem đó là nét đẹp độc đáo của dân tộc. Nhưng họ cũng chấp nhận việc tháo vòng cho khám chữa bệnh.

Tôi nghĩ mình cũng đã phần nào giống họ. Tôi đón nhận những chiếc vòng một cách hiển nhiên và thưởng thức trách nhiệm của mình. Cái vòng nào được đặt trong cổ là tôi chọn. Cái vòng nào độc hại quá thì tôi gỡ ra. Đồng thời, tôi cũng cho phép mình chấp nhận kiệt sức, để nghỉ ngơi như một cách trị liệu tổn thương do những cái vòng trách nhiệm.

Nếu thấy mình thường xuyên mệt mỏi, hãy ngẫm xem: cổ bạn có những chiếc vòng nào. Rồi ngẫm tiếp: cái nào nên được giữ lại, cái nào xứng đáng ném bỏ. Và: bạn cần phải chấp nhận trị liệu tổn thương.

Nếu không chắc liệu mình có đang kiệt sức, bạn tìm kiếm câu trả lời ở lá thư của một người mẹ kiệt sức.